VVD'er Wim Saris luidt de noodklok - Maar wil niks zinvols doen (COLUMN)
In dit artikel:
Frans Douw, oud-gevangenisdirecteur en nu gepensioneerd, hekelt het Nederlandse gevangenisbeleid sinds 2010 en met name de koers van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) onder directeur-generaal Wim Saris. Volgens Douw zijn topfuncties binnen Justitie sinds het kabinet-Rutte vooral door VVD’ers bezet, met als gevolg dat partijgenoten worden aangesteld om een streng, repressief beleid door te voeren en elke kritische geluiden van binnenuit te smoren.
Douw stelt dat Saris en collega’s het probleem van wisselend, agressiever personeel en toegenomen geweld in cijfers vatten om te rechtvaardigen dat detentie zwaarder en krapper wordt ingericht. In werkelijkheid is volgens hem het merendeel van de gedetineerden kortdurend aanwezig (ongeveer 80% minder dan een half jaar) en in veel opzichten vergelijkbaar met gewone burgers; extreme criminelen zoals Taghi en Holleeder vormen een zeldzaamheid. De toegenomen druk komt vooral door politiek ingevoerde maatregelen: zwaardere straffen voor gelijke delicten, verkorting van voorlopige invrijheidstelling en sluiting van halfopen/open instellingen, waardoor mensen langer en strenger worden vastgehouden.
Het afgelopen anderhalf decennium is het gevangenisleven volgens Douw systematisch uitgekleed: recht op arbeid en onderwijs is sterk verkleind, bibliotheken en creatieve activiteiten zijn afgebouwd, contactopties voor naasten zijn beperkt, en celregels en doorzoekingen zijn aangescherpt in het kader van de ‘war on drugs’. Dit beleid, beweert hij, maakt gevangenissen niet veiliger maar onveiliger: personeel ervaart hoge werkdruk en verzuim, geweldsincidenten nemen toe en recidivekansen stijgen door gebrek aan zinvolle begeleiding.
Douw verwijst naar internationaal contrast: in de VS hebben gedetineerden vaak toegang tot tablets en mediavrijheid, wat de Nederlandse aanpak nog restrictiever doet lijken. Hij noemt wetenschappelijk onderzoek dat consequent laat zien dat veiligheid en recidive het meest verbeteren als personeel ruimte krijgt, gedetineerden met waardigheid worden benaderd en zij toegang hebben tot werk, onderwijs en re-integratieprogramma’s — eventueel gecombineerd met enkelbanden voor toezicht.
De recente voorstellen van Saris voor meer enkelbanden ziet Douw als puur capaciteitsbeheer zonder investering in programma’s. Zijn conclusie: het huidige beleid is ideologisch ingegeven, gericht op meer straf en minder hulp, en zal op lange termijn het gevangeniswezen en de samenleving geen dienst bewijzen.